Remonštrácia biskupov bavorských z r. 900
Jonáš Záborský
Pôvodina remonštrácie biskupov bávorských.
Prítomná remonštrácia, ktorej zkrátený a voľný preklad vyšol vo II. Sv. V-ho ročníka Letopisu tohoto, je historicky tak dôležitá, poráža tak všetky impostorské klebety nevedomých a zlostných kronikárov, že sa nemôžem zdržať podať ju i v pôvodnine celú.
Vyšla na svetlo v Ludewig Vol. II. rerum German, col. 372-377 a v Hansizius Tom. I. Germaniae S. p. 176-178, baňach to historických, u nás len podlä slychu známych.
Z ních uverejnil listinu, maďarskými dejepiscami málo alebo krive použitú, poctivý Ďuro Fejér vo svojom Codex Dipl. Hung. Tom. I. (Budae 1829) p. 229-235. Ale i Fejérov Codex je tak málo rozšírený, že v celých župách jednoho jediného výtisku diela predôležitého nenalezneš. Literárna nedospelosť neumela oceniť trud Fejérov. Ztratil pri tom štyri tisíc zlatých.
Preto naskrze nebude zbytočné podať tu prepamätnú listinu v celom znení.
Riedky z naších ten, ktoby upozornený na ňu, mohol vybehať dakde originál, aby sám videl a presvedčil sa, ako blúznia kroniky naše a s akým svedomím upotrebúvajú jich politikou vedení dejepisci.
Dátum, ako vidno, nenesie sama listina žiadno, ani na počiatku, ani na konci.
Fejér kladie ju na rok 899, a ja som to prijal, púze na slovo jeho, za pravdu.
Predsavzaté skúmanie ale ku tomu ma priviedlo výsledku, že to omýl jest.
Dôkaz vediem takto. Jest ešte iná listina o tom istom predmete.
Arcibiskup Mohučský Hatho podporuje u pápeža Jána 18 biskupov bávorských, a žiada to isté, čo oni, aby sa nedala Moravanom zvláštna hierarchia, a aby jich pápež donútil ku porobe nemeckej [1].
Listinu túto, tiež bez datum, kde spolu sa oznamuje pápežovi smrť cisára Arnulfa a vyvolenie jeho šesťročnieho syna Ludieka za kráľa, kladie Fejér slušne na r. 900.
Lebo Arnulf † 8 dec, 899 [2], a len 21 jan. 900 bol maloletý Ludiek, na sneme vo Forchheime, za kráľa prijatý.
Potom sa vyhovára Hatho, že skorej nepísal, a že Nemci vyvolili si za kráľa „sine iussione et permissione“ pápeža; vyhovára sa tým, že Maďari pretrhli spojenie s Itáliou.
Už keď Hatho písal pápežovi roku 900, ktorak možno klásť listinu biskupov bávorských na r. 899?
Lebo z listu Hathovho známe toto. Biskupi bavorskí obrátili sa napred ku nemu o poradu vo svojej rozepri s Moravanmi. Hatho jim nechcel dať odpoveď prve, lečby sa poradil s pápežom. Potom stavia výslovne do výhľadu pápežovi, že mu o tom i sami „vzdychajúci a plačúci“ biskupi bávorskí písať budú [3]. Títo v liste svojom už ani nespomínajú smrť Arnulfovu, čoby za horúca neomýlne boli učinili, lež len maloletého Ludieka odporúčajú.
List teda biskupov bávorských musí sa pripísať prinajmenej 900, jestli nie 901 roku. Hoc vezmeme, vylievajúci krokodilské slzy biskupi nečakali na odpoveď Hathovú, roku 899 písať nemohli.
Jonáš Záborský
Summo pontifici, et universali papae, non unius Urbis, sed totius orbis, Domino Joanni, Romanae sedis gubernatori magnifico, humillimi paternitatis vestrae filii, Theotmarus, Iuuauensis ecclesiae Archiepiscopus, Valdo Frisingensis, Erchenpaldus Eystatensis, Zacharias Saebonensis, Tutto Ratisbonensis, Richarius Patauiensis Ecclesiae Episcopus; nec non et universus clerus, populusque christianus per totam Noricam, quae et Bauaria, conversatur, prosperum in saluatore nostro profectum, catholicae pacis augmentum, et regnum optamus aeternum. Antecessorum vestrorum decretis, et catholicorum patrum institutis plenissime instruimur, in omnibus nostro ministerio sacerdotali obstantibus, et adversitatibus Romanum appellare pontificem, ut, quod ad unitatem concordiae, et ad custodiam pertinet disciplinae, nulla dissensione violetur; sed ab ipso summa provisione decernatur. Nequaquam enim credimus, quod coacti quotidie audimus; ut de illa sancta et apostolica sede, quae nobis sacerdotalis mater est dignitatis, et origo christianae religionis, profluxerit quippiam perversitatis, sed doctrina, et auctoritas ecclesiasticae rationis. Sed venerunt, ut ipsi promulgarunt, de latere vestro tres episcopi, videlicet Jonannes archiepiscopus, Benedictus et Daniel episcopi, in terram Schlauorum, qui Maraci dicuntur, quae regibus nostris, et populo nostro, nobis quoque, cum habitatoribus suis subacta fuerat, tam in cultu religionis, quam ex tributo substantiae secularis: quia exinde primum imbuti, et ex paganis christiani facti sunt. Et idcirco Patauiensis episcopus civitatis, in cuius ditione sunt illius tempore populi, ab exordio christianitatis eorum, quando voluit et debuit, illuc nullo obstante intrauit, et synodalem cum suis, et etiam ibi inuentis conuentum frequentauit, et omnia, quae agenda sunt, potenter egit, et nullus ei in faciem restitit; etiam et nostri comites illi terrae confines placita secularia illic continuauerunt, et quae corrigenda sunt, correxerunt, tributa tulerunt, et nulli eis restiterunt, usque dum, incessente corda eorum diabolo, christianitatem abhorrere, et omnem iustitiam detrectare, belloque lacessere, et obsistere saeuissime coeperunt adeo, ut via episcopo, et praedicatoribus eo non esset, sed libitu suo egerunt, quae voluerunt. Nunc vero, quod nobis graue videtur, et incredibile, in augmentum iniuriae iactitant, se magnitudine pecuniae id egisse, qualia de illa episcopali sede nunquam audiuimus exisse, neque Canonum decreta id sanxisse, ut tantum schisma una pateretur ecclesia. Est enim unus episcopatus in quinque diuisus. Intrantes enim praedicti episcopi in nomine Vestro, ut ipsi dixerunt, ordinauerunt in uno eodemque episcopatu unum Archi-Episcopum, si tanem in alterius episcopatu Archi-Episcopium esse potest, et tres suffraganeos eius episcopos, absque scientia Archi-Episcopi, et consensu Episcopi, in cuius fuere diaecesi. Cum in concilio Affricano cap. XX. decretum sit, ut plebes, quae in Diaecesibus ab episcopis retinentur, quae nunquam episcopos habuerunt, nonnisi cum voluntate eius episcopi, a quo tenentur, proprios accipiant rectores, vel episcopos. Et item in eodem Concilio cap. LXV. ut plebes, quae nunquam habuerunt proprios episcopos, nisi ex concilio plenario uniuscuiusque prouinciae et primatis, atque consensu eius, ad cuius diaecesim eadem plebs pertinebat, minime accipiant. In decretis papae Leonis cap. XV. scriptum est: Nulla ratio sinit, ut inter episcopos habeantur, qui a prouincialibus episcoporum metropolitani iudicio non consecrantur. Idem cap. MLIX. Si indignis quibusque, et longe extra sacerdotale meritum constitutis, pastorale fastigium, et gubernatio ecclesiae detur, non est hoc consulere populis, sed nocere; nec praestare regimen, sed augere discrimen. Et in eodem capite post pauca: Difficile est, ut bono peragantur exitu, quae malo sunt ichoata principio. Et in decreto papae Coelestini, antecessoris Vestri cap. XXII. continetur: ne alicui locus concedatur sacerdoti in alterius iniuriam. Antecessor vester Zuentibaldo duce imperante, Vichingum consecrauit episcopum, et nequaquam in illum antiquum Patauiensem episcopatum transmisit, sed in quamdam neophytam gentem, quam ipse dux domuit bello, et ex paganis christianos esse paravit [4]. Cum autem eisdem Schlauis locus familiaritatis apud legatos vestros dabatur, accusabant nos, et diffamabant in multis, et verbis mendacibus instabant, quia nemo eis vera respondebat, dicentes: nos et cum Francis et Alemannis scandalum et discordiam habuisse; cum hoc falsum esse ex hoc conuincitur, quia amicissimi nostri sunt, et charitatiue cooperatores, et etiam cum ipsis impacatos esse accusabant.
Quod non nostra culpa exigente, sed sua proteruia faciente, ita fatemur esse, quia quando christianitas illis coepit vilescere, et insuper debitum tributum senioribus nostris regibus et principibus eorum solvere respuerunt, et in servitium redierunt. Idcirco iure proprio tributarios habere debuerunt, et debent, et si velint, nolint, regno subacti erunt. Qua propter oportes vos abs alto speculari, et moderaminis temperiem prae omnibus tenere, ne peior pars confortetur, et melior iufirmetur. Progenitores namque serenissimi senioris nostri, Luduuici videlicet imperatoris nostri, et reges ex christianissima Francorum gente prodierunt; Moimari vero Schlaui a paganis et ethnicis venerunt; illi potentia imperiali Romanam remp. sublimarunt, isti damnauerunt; illi christianum regnum confortarunt, isti infirmauerunt. Illi toti mundo spectabiles apparuerunt, isti latibulis et urbibus occultati fuerunt; illorum consilio apostolica sedes pollebat, istorum persecutione christianitas dolebat. In omnibus his iuuenculus rex noster, nulli praedecessorum suorum inferior, secundum virtutem a Deo sibi datam, sanctae Romanae ecclesiae, et vobis summo pontifici, cum omnibus regni sui principibus adiutor optat esse firmissimus. Omne namque regnum diuinitus sibi commisum ad Dei seruitium, suumque adiutorium unum vult et operatur. Unde et pace viget, et concordia gratulatur, atque ad vestram paternitatem, sicut patris sui, se partinere laetatur. Quod nos praefati Schlaui criminabantur, cum Ungaris fidem catholicam violasse, et per canem, seu lupum, alisque nefandissimas et ethnicas res, sacramenta et pacem egisse, atque, ut in Italiam transirent, pecuniam dedisse; si vobis coram posito ratio inter nos ageretur ante Deum, qui cunta nouit, antequam fiant, et coram vobis, qui vicem eius apostolicam tenetis, eorum falsitas manifestaretur, et nostra innocentia probaretur. Quia eniem christianis nostris, longe a nobis positis, semper imminebant, et persecutione ipsos nimia affligebant, [5] donauimus illis nullius pretiosae pecuniam substitantiae, sed tantum nostra linea vestimenta, quantenus eorum feritatem aliquatenus molliremus. Talia namque, ut scripsimus, iuxta malitiam cordis sui argumentantes, et pontifices vestros ad iniuriam nostram incitantes adeo, ut directa nobis epistola, quasi ab apostolica sede, haec omnia improperabant, atque inter alia diuino gladio feriendos dignos dicebant. Impletur enim in nobis, quod quidam sapiens ait: Iustus tulit crimen iniqui. Ipsi enim crimen, quod a nobis falso semel factum imposuerunt, multis annis peregerunt. Ipsi multitudinem Ungarorum no modicam ad se sumserunt, et more eorum capita suorum pseudo christianorum penitus detonderunt, et super nos christianos immiserunt, atque ipsi superuenerunt, et alios captiuos duxerunt, alios occiderunt, alios ferina carcerum fame et siti perdiderunt, innumeros vexo exilio deputarunt, et nobiles viros ac honestas mulieres in seruitium redegerunt; ecclesias Dei incederunt, et omnia aedificia deleuerunt, ita, ut in tota Pannonia nostra, maxima prouincia, tantum una non appareat ecclesia, prout episcopi a vobis destinati, si fateri velint, enararre possunt, quantos dies transierunt, et totam terram desolatam viderunt. Quando vero Ungaros Italiam intrasse comperimus, pacificari cum eisdem Schlauis, teste Deo, multum desiderauimus, promittentes eis, propter Deum omnipotemtem, ad perfectum indulgere omnia mala, contra nos, nostrosque acta, et omnia redere, quae de suis nostros constaret habere; quatenus ex illis securos nos redderunt, et tam diu spatium darent, quam diu Longobardiam nobis intrare, et res S. Petri defendere, populumque christianum diuino adiuotorio redimere liceret. Et nec ipsum ab eis obtinere potuimus; et post tanta maleficia haberent beneficia, et sunt falsi accusatores, qui semper fuerunt christianorum persecutores. Si quis in toto mundo aliorsum nos oberrase, et ustitiae restitisse probare conetur, veniat praesens, et eum ludificasse, nosque de hac re sentietis purissimos esse. Idcirco singuli omnesque monendo precamur, ne ullo modo alicui falso, de nobis aliquam suspicionem referenti, creduli sitis, antequam oportunitas exigat, ut huius rei gratia missus de vestra celsitudine nobis, aut a nostra pravitate directus appareat vobis. Communis gemitus et generalis dolor angustat, quos Germania et tota tenet Norica, quod unitas ecclesiae diuiditur scissa. Est enim, ut praemisimus, unus Episcopatus in quinque diuisus. Ideo, si quid fraus maligna Schlauorum calliditate adduxerat, iustitia vertat. Vosque virtute ex alto induti, et apostolica potestate armati, iuxta Prophetam: Quod fractum est, alligate quod, infirmum consolidate; quod abjectum reducite; ut deinceps populus et fidei integritate gratuletur, et sancta Ecclesia tranquilla devotione lætetur.
Theomarus, indignus archiepiscopus, et apostolicarum rerum procurator promtissimus. Pecuniam, vestro juri debitam, propter infestam paganorum saevitiam, nec per me poteram, nec per alios transmittere; sed quia Dei gratia liberata est Italia, quato citius potero, vobis transmittam. Precatur nostra humilitas, ut dignetur Vestra sublimitas respondere per singula transmissa cum epistola.
Quod non nostra culpa exigente, sed sua proteruia faciente, ita fatemur esse, quia quando christianitas illis coepit vilescere, et insuper debitum tributum senioribus nostris regibus et principibus eorum solvere respuerunt, et in servitium redierunt. Idcirco iure proprio tributarios habere debuerunt, et debent, et si velint, nolint, regno subacti erunt. Qua propter oportes vos abs alto speculari, et moderaminis temperiem prae omnibus tenere, ne peior pars confortetur, et melior iufirmetur. Progenitores namque serenissimi senioris nostri, Luduuici videlicet imperatoris nostri, et reges ex christianissima Francorum gente prodierunt; Moimari vero Schlaui a paganis et ethnicis venerunt; illi potentia imperiali Romanam remp. sublimarunt, isti damnauerunt; illi christianum regnum confortarunt, isti infirmauerunt. Illi toti mundo spectabiles apparuerunt, isti latibulis et urbibus occultati fuerunt; illorum consilio apostolica sedes pollebat, istorum persecutione christianitas dolebat. In omnibus his iuuenculus rex noster, nulli praedecessorum suorum inferior, secundum virtutem a Deo sibi datam, sanctae Romanae ecclesiae, et vobis summo pontifici, cum omnibus regni sui principibus adiutor optat esse firmissimus. Omne namque regnum diuinitus sibi commisum ad Dei seruitium, suumque adiutorium unum vult et operatur. Unde et pace viget, et concordia gratulatur, atque ad vestram paternitatem, sicut patris sui, se partinere laetatur. Quod nos praefati Schlaui criminabantur, cum Ungaris fidem catholicam violasse, et per canem, seu lupum, alisque nefandissimas et ethnicas res, sacramenta et pacem egisse, atque, ut in Italiam transirent, pecuniam dedisse; si vobis coram posito ratio inter nos ageretur ante Deum, qui cunta nouit, antequam fiant, et coram vobis, qui vicem eius apostolicam tenetis, eorum falsitas manifestaretur, et nostra innocentia probaretur. Quia eniem christianis nostris, longe a nobis positis, semper imminebant, et persecutione ipsos nimia affligebant, [5] donauimus illis nullius pretiosae pecuniam substitantiae, sed tantum nostra linea vestimenta, quantenus eorum feritatem aliquatenus molliremus. Talia namque, ut scripsimus, iuxta malitiam cordis sui argumentantes, et pontifices vestros ad iniuriam nostram incitantes adeo, ut directa nobis epistola, quasi ab apostolica sede, haec omnia improperabant, atque inter alia diuino gladio feriendos dignos dicebant. Impletur enim in nobis, quod quidam sapiens ait: Iustus tulit crimen iniqui. Ipsi enim crimen, quod a nobis falso semel factum imposuerunt, multis annis peregerunt. Ipsi multitudinem Ungarorum no modicam ad se sumserunt, et more eorum capita suorum pseudo christianorum penitus detonderunt, et super nos christianos immiserunt, atque ipsi superuenerunt, et alios captiuos duxerunt, alios occiderunt, alios ferina carcerum fame et siti perdiderunt, innumeros vexo exilio deputarunt, et nobiles viros ac honestas mulieres in seruitium redegerunt; ecclesias Dei incederunt, et omnia aedificia deleuerunt, ita, ut in tota Pannonia nostra, maxima prouincia, tantum una non appareat ecclesia, prout episcopi a vobis destinati, si fateri velint, enararre possunt, quantos dies transierunt, et totam terram desolatam viderunt. Quando vero Ungaros Italiam intrasse comperimus, pacificari cum eisdem Schlauis, teste Deo, multum desiderauimus, promittentes eis, propter Deum omnipotemtem, ad perfectum indulgere omnia mala, contra nos, nostrosque acta, et omnia redere, quae de suis nostros constaret habere; quatenus ex illis securos nos redderunt, et tam diu spatium darent, quam diu Longobardiam nobis intrare, et res S. Petri defendere, populumque christianum diuino adiuotorio redimere liceret. Et nec ipsum ab eis obtinere potuimus; et post tanta maleficia haberent beneficia, et sunt falsi accusatores, qui semper fuerunt christianorum persecutores. Si quis in toto mundo aliorsum nos oberrase, et ustitiae restitisse probare conetur, veniat praesens, et eum ludificasse, nosque de hac re sentietis purissimos esse. Idcirco singuli omnesque monendo precamur, ne ullo modo alicui falso, de nobis aliquam suspicionem referenti, creduli sitis, antequam oportunitas exigat, ut huius rei gratia missus de vestra celsitudine nobis, aut a nostra pravitate directus appareat vobis. Communis gemitus et generalis dolor angustat, quos Germania et tota tenet Norica, quod unitas ecclesiae diuiditur scissa. Est enim, ut praemisimus, unus Episcopatus in quinque diuisus. Ideo, si quid fraus maligna Schlauorum calliditate adduxerat, iustitia vertat. Vosque virtute ex alto induti, et apostolica potestate armati, iuxta Prophetam: Quod fractum est, alligate quod, infirmum consolidate; quod abjectum reducite; ut deinceps populus et fidei integritate gratuletur, et sancta Ecclesia tranquilla devotione lætetur.
Theomarus, indignus archiepiscopus, et apostolicarum rerum procurator promtissimus. Pecuniam, vestro juri debitam, propter infestam paganorum saevitiam, nec per me poteram, nec per alios transmittere; sed quia Dei gratia liberata est Italia, quato citius potero, vobis transmittam. Precatur nostra humilitas, ut dignetur Vestra sublimitas respondere per singula transmissa cum epistola.
Alme pater mundi, dignus pro nomine Petri,
Nomine quem sequeris, utinam virtute sequaris:
Sisque tuis famulis protector verus et impos;
Commendes Domino, coelo qui praesidet alto.
Nomine quem sequeris, utinam virtute sequaris:
Sisque tuis famulis protector verus et impos;
Commendes Domino, coelo qui praesidet alto.
[1] U Fejéra tamže p. 235. Spomína sa listina táto i pri preklade, ale to tam vypadá, akoby to bola listina biskupov bávorských. Vynechávaním celých riadkov povstala kočvardina. (pozn. Jonáša Záborského)
[2] Herm. Contractus ad A. C. 899. – Dlä Pölitza † 29 nov. 899. Weltgesh B. II. p. 191. (pozn. Jonáša Záborského)
[3] Qnia et illi per se ipsos vobis eadem innotescere vita comite promittunt. (pozn. Jonáša Záborského)
[4] Hlä charakter Svätoplukov! Tá „gens neophyta“ sú považanci, tí „pagani“ pravoslavní. Považancov teda donutil zbrojou k opusteniu bohoslužieb slovenských a dali jim za biskupa Nemca Vichinga. Z nasledujúciho však vidno, že sa potom ináče namyslel. (pozn. Jonáša Záborského)
[5] Tí „christiani nostri longe a nobis ponti“ budú Nemci v Pannonii, kde už Maďari, pozvaní Slovákmi, rejdili. Níže hovorí sa výslovne o pustošení Pannonie Maďarmi a Slovákmi. (pozn. Jonáša Záborského)
Záborský, Jonáš: Pôvodina remonštrácie biskupov bávorských. In: Letopis Matice slovenskej. (Zost. V. Paulíny-Tóth), r. VI., sv. I., mat. sp. č. 18, V B. Bystrici : Na sklade u E. Krčméry-ho, matičného kníhkupca, 1869, s. 43-47.
